ตรวจอาการเบื้องต้นด้วยตนเอง: ฟันตกกระ

[siritidaphon]

ตรวจอาการเบื้องต้นด้วยตนเอง: ฟันตกกระ

ฟันตกกระ หรือที่เรียกว่า ภาวะฟันตกกระจากฟลูออไรด์เกิน (Dental Fluorosis) เป็นความผิดปกติของเคลือบฟันที่เกิดจากการได้รับ ฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินไป ในช่วงที่ฟันกำลังก่อตัวและพัฒนา โดยเฉพาะในวัยเด็กเล็ก (ประมาณ 0-8 ปี) ที่ฟันแท้กำลังสร้างขึ้นมา

สาเหตุของฟันตกกระ
สาเหตุหลักและแทบจะเพียงอย่างเดียวของฟันตกกระคือ การได้รับฟลูออไรด์มากเกินไปในช่วงเวลาที่สำคัญของการสร้างเคลือบฟัน ซึ่งอาจมาจาก:

การกลืนยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์: เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในเด็กเล็ก เนื่องจากเด็กยังไม่สามารถบ้วนยาสีฟันออกได้หมด และมักจะกลืนยาสีฟันลงไป โดยเฉพาะยาสีฟันสำหรับผู้ใหญ่ที่มีปริมาณฟลูออไรด์สูง หรือเด็กใช้ยาสีฟันในปริมาณที่มากเกินไป
น้ำดื่มที่มีฟลูออไรด์ธรรมชาติสูง: ในบางพื้นที่ของโลก (รวมถึงบางพื้นที่ในประเทศไทย) น้ำประปาหรือน้ำบาดาลตามธรรมชาติอาจมีปริมาณฟลูออไรด์สูงเกินกว่าระดับที่แนะนำสำหรับการดื่ม
อาหารเสริมฟลูออไรด์ที่ไม่เหมาะสม: การให้วิตามินหรืออาหารเสริมที่มีฟลูออไรด์ในปริมาณที่ไม่เหมาะสม หรือให้ทั้งๆ ที่เด็กได้รับฟลูออไรด์จากแหล่งอื่นเพียงพออยู่แล้ว
น้ำยาบ้วนปาก/เจลฟลูออไรด์: การใช้ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ในปริมาณที่ไม่เหมาะสม หรือเด็กกลืนลงไป
ฟลูออไรด์จากสิ่งแวดล้อมอื่นๆ: เช่น มลภาวะทางอุตสาหกรรมบางประเภทที่อาจทำให้ได้รับฟลูออไรด์เพิ่มขึ้น (พบน้อย)
กลไกการเกิดฟันตกกระ
ในช่วงที่เคลือบฟันกำลังก่อตัว เซลล์สร้างเคลือบฟัน (Ameloblasts) จะสร้างโปรตีนและแร่ธาตุต่างๆ มาเรียงตัวกันเป็นโครงสร้างของเคลือบฟัน หากได้รับฟลูออไรด์มากเกินไปในช่วงนี้ ฟลูออไรด์จะเข้าไปรบกวนกระบวนการสร้างและจัดเรียงตัวของผลึกแร่ธาตุ ทำให้โครงสร้างของเคลือบฟันไม่สมบูรณ์ มีความพรุนและมีช่องว่างเล็กๆ มากขึ้น ซึ่งส่งผลให้ฟันมีลักษณะเป็นรอยด่างขาวหรือสีเข้มขึ้น

ลักษณะของฟันตกกระ
ลักษณะของฟันตกกระมีได้หลายระดับความรุนแรง ขึ้นอยู่กับปริมาณฟลูออไรด์ที่ได้รับ:

ระดับเล็กน้อย (Mild Fluorosis):
รอยด่างขาวจางๆ: จะมีลักษณะเป็นเส้นริ้วสีขาวขุ่นจางๆ คล้ายเส้นชอล์ก หรือเป็นจุดขาวขุ่นเล็กๆ กระจายอยู่บนเคลือบฟัน มักสังเกตได้ยากและแทบไม่ส่งผลต่อความสวยงาม
ระดับปานกลาง (Moderate Fluorosis):
รอยด่างขาวชัดเจนขึ้น: มีลักษณะเป็นคราบขาวขุ่นที่เห็นได้ชัดเจนมากขึ้น ครอบคลุมพื้นที่บนผิวฟันมากขึ้น และอาจมีผิวสัมผัสที่ไม่เรียบเนียนเล็กน้อย
สีเหลือง/น้ำตาลอ่อน: ในบางราย อาจเริ่มมีรอยสีเหลืองหรือน้ำตาลอ่อนปรากฏขึ้น
ระดับรุนแรง (Severe Fluorosis):
รอยด่างสีน้ำตาลเข้ม/ดำ: ฟันมีคราบสีน้ำตาลเข้มไปจนถึงดำเห็นได้ชัดเจน
ผิวฟันขรุขระ/หลุม: เคลือบฟันมีความพรุนสูงมาก อาจมีหลุม บ่อ หรือรอยแตกบนผิวฟัน ทำให้ฟันดูไม่สวยงามและอาจมีปัญหาด้านความแข็งแรงของเคลือบฟัน
หมายเหตุ: ฟันตกกระที่เกิดจากฟลูออไรด์ แตกต่างจากแผลผุในระยะเริ่มต้น ซึ่งเป็นจุดขาวขุ่นที่เกิดจากการสูญเสียแร่ธาตุ

ผลกระทบ
ด้านความสวยงาม: เป็นผลกระทบหลักที่ทำให้ผู้ป่วยกังวล โดยเฉพาะในระดับปานกลางถึงรุนแรง
ความแข็งแรงของเคลือบฟัน: ในกรณีรุนแรงมาก เคลือบฟันอาจมีความพรุนและเปราะบางกว่าปกติ ทำให้มีโอกาสเกิดฟันผุได้ง่ายขึ้น หรือแตกหักได้ง่ายขึ้นในระยะยาว
ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้: แตกต่างจากฟันผุ ฟันตกกระเป็นการผิดปกติของโครงสร้างเคลือบฟันที่สร้างไม่สมบูรณ์ไปแล้ว จึงไม่สามารถทำให้กลับมาเป็นปกติได้โดยการเติมแร่ธาตุ

การป้องกัน
การป้องกันฟันตกกระเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เนื่องจากเมื่อเกิดขึ้นแล้วไม่สามารถย้อนกลับได้:

ควบคุมปริมาณยาสีฟันสำหรับเด็ก:
เด็กเล็ก (0-3 ปี): ใช้ยาสีฟันปริมาณเท่าเม็ดข้าวสาร
เด็กโต (3-6 ปี): ใช้ยาสีฟันปริมาณเท่าเมล็ดถั่วเขียว
สอนเด็กให้บ้วนยาสีฟันออกให้หมด: และพยายามไม่ให้เด็กกลืนยาสีฟัน
ตรวจสอบแหล่งน้ำดื่ม: หากอาศัยอยู่ในพื้นที่ที่มีฟลูออไรด์ในน้ำประปาสูง ควรปรึกษาทันตแพทย์หรือหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่ เพื่อพิจารณาการใช้เครื่องกรองน้ำที่สามารถกำจัดฟลูออไรด์ได้ หรือหาแหล่งน้ำดื่มอื่น
ปรึกษาทันตแพทย์ก่อนให้ฟลูออไรด์เสริม: หากจะให้ฟลูออไรด์เสริมแก่เด็ก ควรปรึกษาทันตแพทย์เพื่อประเมินความจำเป็นและปริมาณที่เหมาะสม โดยพิจารณาจากแหล่งฟลูออไรด์ที่เด็กได้รับในแต่ละวัน
ดูแลการใช้ผลิตภัณฑ์ฟลูออไรด์อื่นๆ: เช่น น้ำยาบ้วนปาก หรือเจลฟลูออไรด์ ควรใช้อย่างระมัดระวังและตามคำแนะนำของผู้ผลิตและทันตแพทย์

การรักษา (เพื่อความสวยงาม)

สำหรับผู้ที่มีฟันตกกระที่ส่งผลต่อความสวยงาม ทันตแพทย์สามารถช่วยปรับปรุงลักษณะฟันได้ โดยเฉพาะฟันหน้า:

การฟอกสีฟัน (Teeth Whitening): อาจช่วยให้รอยด่างขาวกลืนไปกับสีฟันโดยรวม แต่ไม่สามารถลบรอยด่างได้ทั้งหมด และอาจไม่ได้ผลดีกับรอยสีน้ำตาลเข้ม
การกรอผิวฟัน (Microabrasion): เป็นการใช้สารเคมีที่มีฤทธิ์กัดกร่อนร่วมกับการกรอผิวฟันชั้นนอกสุดออกเล็กน้อย เพื่อลบรอยด่างตื้นๆ
การบูรณะด้วยวัสดุอุดสีเหมือนฟัน (Composite Bonding): การใช้วัสดุอุดฟันสีเหมือนฟันปิดทับรอยด่าง เพื่อปรับสีและรูปร่างฟันให้สม่ำเสมอ
การทำวีเนียร์ (Dental Veneers): การใช้วัสดุคล้ายเปลือกฟันมาแปะทับลงบนผิวฟัน เป็นวิธีที่ให้ผลลัพธ์ด้านความสวยงามดีเยี่ยมสำหรับกรณีที่มีความรุนแรง
การครอบฟัน (Dental Crowns): ในกรณีที่รุนแรงมากและฟันมีความเสียหายค่อนข้างเยอะ อาจพิจารณาการครอบฟันเพื่อฟื้นฟูทั้งความสวยงามและความแข็งแรง

หากคุณกังวลเรื่องฟันตกกระ หรือสงสัยว่าบุตรหลานของคุณมีความเสี่ยง ควรปรึกษาทันตแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้องและเหมาะสมครับ